नेपालमा जलस्रोतको सम्भावना
(करिब ३०० शब्दमा निबन्ध)
नेपाल प्राकृतिक स्रोत साधनले सम्पन्न देश हो। यहाँको प्रमुख प्राकृतिक सम्पदामध्ये जलस्रोत सबैभन्दा महत्वपूर्ण मानिन्छ। नेपालको भौगोलिक बनावट, विशेष गरी हिमाली क्षेत्र, उच्च पहाड र ढल्के भूपरिवेशले गर्दा यहाँ हजारौँ साना ठूला नदीहरू, झरना, तालतलैया र भूमिगत जलस्रोतहरू पाइन्छन्। यिनै स्रोतहरूले नेपाललाई जलस्रोतको दृष्टिले विश्वकै दोस्रो धनी राष्ट्र बनाएका छन्।
नेपालमा जलस्रोतको सम्भावना बहुआयामिक छ। पहिलो, सिंचाइका लागि पानी प्रयोग गरेर कृषि उत्पादन वृद्धि गर्न सकिन्छ। अझै पनि नेपालको ठूलो भू–भाग सिंचाइ सुविधाबाट वञ्चित छ, यदि उपलब्ध जलस्रोतको उचित उपयोग गरियो भने कृषिमा क्रान्ति ल्याउन सकिन्छ। दोस्रो, जलविद्युत् उत्पादनमा नेपालमा ठूलो सम्भावना छ। अनुमान अनुसार नेपालमा झन्डै ८३,००० मेगावाट जलविद्युत् उत्पादन गर्न सकिने क्षमता छ, तर हाल जम्मा १० प्रतिशत जति मात्र उपयोग गरिएको छ।
तेस्रो, पर्यटन क्षेत्रमा पनि जलस्रोतको प्रयोग गरेर आर्थिक समृद्धि हासिल गर्न सकिन्छ। नदीहरूमा जलक्रीडा, झरनाहरू, तालहरू, र जलयात्रा जस्ता गतिविधिहरूबाट पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ। साथै, खानेपानी आपूर्ति, उद्योगमा पानीको प्रयोग, तथा वातावरण सन्तुलन कायम गर्न पनि जलस्रोतको महत्व उत्तिकै छ।
यद्यपि, जलस्रोतको यथोचित उपयोग गर्नका लागि सरकारको दूरदर्शी योजना, निजी क्षेत्रको लगानी, प्राविधिक ज्ञान, तथा स्थानीय जनताको सक्रिय सहभागिता आवश्यक छ। जल प्रदूषण, अव्यवस्थित शहरीकरण र जलवायु परिवर्तनजस्ता चुनौतीहरू समाधान गर्दै जलस्रोतको दिगो विकास गरिनुपर्छ।
अन्ततः, जलस्रोत नेपालको समृद्धिको आधार हो। यसको संरक्षण, विकास र सही उपयोगले मात्रै देशको आर्थिक, सामाजिक र पर्यावरणीय प्रगति सम्भव छ। जलस्रोत नै नेपालको भविष्य हो भन्ने कुरामा कुनै शंका छैन।
